بسیاری بر این عقیده اند که در قرن بیست و یکم ، “آب” سوختی نو خواهد بود و برای تامین امنیت غذایی و نیازهای اصلی مان باید در حفظ آن کوشا باشیم.
پرفسور آرین هوکسترا استاد مدیریت آب در دانشگاه تونته هلند و همچنین جزوموسسان و رئیس علمی”واتر فوتپرینت نتورک” می باشد، موضوع صحبت ایشان درباره مصارف آب روزانه ما و اینکه چرا گوشت باعث ایجاد کم آبی می گردد؟ همه در مورد “ردپای کربنی” مطلع هستند، اما چه کسی از “ردپای آبی” باخبراست؟
پرفسور آرین هوکسترا : در ادامه توضیح خواهیم داد که “ردپای آبی”چیست و چه رابطه ای با انرژی و رژیم غذایمان و مصارف روزانه مان دارد.
بدلیل آنکه این کنفرانس در انگلستان برگزار شده است . برای درک بهتر مسائل تمرکز مثال ها بر انگلستان است. من اهل هلند هستم، اما درواقع میزان مصرف در کلیه جوامع غربی مشابه هم است. “واتر فوتپرینت نتورک” سازمانی است، متشکل از افرادی که در نواحی مختلف باهم همکاری دارند و شامل شرکت های بزرگ،دولت ها، سازمان های جهانی دولت ها، سازمان های جهانی مانند یونسکو، فائو و همچنین شرکتهای بزرگ غیر انتفاعی مانند شرکت“دبلیو دبلیو اف” و “حامیان محیط زیست” و غیره می باشد.
این سازمان بین المللی چند شاخه ای است و در زمینه زیست پایداری، بهره وری و مصرف پربازده آب در سراسر جهان به فعالیت می پردازد، با ارتقاء آگاهی،با استفاده از ردپای آبی و تمرکز بر اهداف دولتی بر کاهش ردپای آبی، مانند ردپای کربنی.
کمبود آب وآلودگی آبی چیست ؟
گرچه ممکن است شما در کشورتان به این فکر کنید که ، “کمبود آب به من چه ربطی دارد؟” اما در واقع این کمبود آب متعلق به شماست.
کمبود آب در اسپانیا را شما در انگلستان وارد می کنید!! زیرا توت فرنگی را از پارک ملی کوتو دوناتا واقع در جنوب اسپانیا وارد می کنید. این ناحیه دارای خاک مرطوبی بود و جای بسیارقشنگی بود. سرچشمه آب، صرف آبیاری توت فرنگی می شود، بنابراین این آب دیگر به خاک های مرطوب منتهی نمی شد و اکنون این سرزمین بدین شکل است.
این هم، آسیای مرکزیست.اینجا جایی است که شما از آن پنبه می آورید و آنچه اکنون مشاهده می کنید دریای آرال سابق واقع در آسیای مرکزیست .رودخانه های بسیاری به این دریا منتهی می شد و این دریا توسط رودخانه ها تغذیه می شد. اما دیگر نه. آبیاری پنبه باعث آن شد که دیگر هیچ رودی به این دریا منتهی نگردد و این دریا درحال خشک شدن است. مواد شیمیایی که به دریا وارد شده بود اکنون سراسر کف آن را فرا گرفته است، بنابراین ما با یک مشکل بزرگ سلامت انسانها در آنجا روبرو هستیم.
اینجا یومیت است. واقع در جنگل های آمازون برزیل اینجا جایست که گوشت شما تامین می گردد، البته گوشت شما از انگلستان تامین می گردد، اما حیوانات باید تغذیه شوند و بخشی از دانه های سویا که آنان را تغذیه می کند از برزیل می آید.
بنابراین “ردپای آبی” گوشت شما در آنجا است. پس آب سبز، منظور آبیست که از باران بدست می آید، برای احیای جنگلهای بارانی استفاده نمی شود بلکه برای مصرف گوشت شما مصرف می شود. ۳۰ میلیون مترمکعب آب در سال برای تولید لوبیای سویا در برزیل مصرف می شود فقط برای صادر کردن به انگلستان!!! این مقدار معادل حدود نیم میلیون آب برای استخرهای شنای المپیک است.
پس این مقدار آبی است که در آنجا مصرف می شود تا گوشتی را که دوست دارید برایتان فراهم کند، یا شاید نه برای شخص شما، اما برای مردم انگلستان .
سپس، جدای از کمبود آب، ما آلودگی آبها را داریم .آلودگی آب را از صنایع داریم، ما به واسطه مصارف خانگی آلودگی آب داریم، اما بواسطه کشاورزی نیز ما آلودگی داریم که اغلب اوقات مدیریت آن بسیار مشکل تر است، زیرا این چیزی است که به آن “آلودگی پراکنده” می گوییم و آن به آبهای زیرزمینی و سیستم آبرسانی منتهی می شود، آفت کش ها، کودها، نیتروژن، فسفر و آنها موجب مشکلات عظیم آلودگی آب درمنابع آب ما می شوند و در نهایت، بر تنوع زیستی و برسلامتی انسان اثر می گذارند.
در انگلستان ردپای آب مصرف کنندگان، بطور متوسط مربوط به مصرف خانگی نیست. توالتهایی که آب صرفه جویی می کند یا سردوشهایی صرفه جو را فراموش کنید – آنجا جایی نیست که آب را صرفه جویی کنید. تصور نکنید که به آن شکل به کاهش ردپای آب خود بسیار کمک می کنید، زیرا ردپای آب در فروشگاه است.
اگر به فروشگاه بروید، آنجا است که تعیین می کنید ردپای آب شما چه اندازه است. چیزی است که می خرید غذایی که می خرید، پارچه نخی که می خرید، غیره و غیره. 3400 لیتر آب در روزمیانگین ردپای آبی شهروندان انگلستان است که به مصرف محصولات کشاورزی مرتبط است. درحالیکه ۱۵۰ لیتر در روز مصرف آب خانگی است. پس اگر آن را با آبی که در جاهای دیگر مصرف می شود مقایسه کنید آبی که در خانه مصرف می شود واقعاً کم است.
اما، در حقیقت، موضوع جالب تر است زیرا آن فقط بیرون از خانه تان نیست، بلکه بیرون از کشورتان است. زیرا بین ۶۰ تا ۶۵ درصد رد پای آب شما در انگلستان نیست،د ر جای دیگری است: آن در “کوتا دونانا” پارک ملی جنوب اسپانیا است، در آسیای مرکزی، در ازبکستان و قزاقستان است .در تایلند برای برنج است. در غنا برای کاکائو است. در برزیل به خاطرسویا برای تولید گوشت است. پس مکانهایی که ما از اخبار می دانیم در آنجا کمبود آب و آلودگی آب هست، در حقیقت محل زندگی شما است. از آنجایی است که برایتان محصولات می آید و آنجا ردپایتان بجا می ماند. ما ۳ نوع طبقه بندی داریم:
یک “ردپای آب” سبزرنگ که با حجم آب باران تبخیر شده مرتبط است؛
ردپای آب آبی رنگ را داریم،که با حجم آب سطحی یا زیرزمینی مصرف شده مرتبط است؛
و ردپای آب خاکستری را داریم،که به حجم آبی که آلوده می شود اشاره می کند.
بنابراین ما برای محاسبه این ردپاها، مکانیزم های بسیار دقیقی را ایجاد کرده ایم،که هیچ ابهامی درباره معنی دقیق آن نباشد اگر می گوییم ردپای آب ۱۰۰ لیتر در روز است. ردپای آب شهروند انگلیسی می تواند در یک نقشه جهان نشان داده شود، همانطورکه اینجا نشان داده شده است.
شدت رنگ آبی میزان آب که در آن مکانهای متفاوت جهان مصرف شده را نشان می دهد، میزان آب استفاده شده برای تولید محصولاتی که در انگلستان مصرف می شوند. ما این نوع تحلیل را برای تمام کشورهای جهان، بر اساس مدلهایی، برای تخمین آبی که در کشاورزی، همچنین در صنایع و منازل استفاده می شود و همچنین بر مبنای آمار تجاری،انجام دادیم. و در اینجا، بلافاصله می بینید که نقاط پررنگ مصرف آب در انگلستان کجاها هستند.
اگر ما به عنوان مثال به یک تکه نان رایج هلندی نگاه کنیم، آن ۴۰ لیتر آب لازم دارد تا تهیه شود. به سختی می توانید تصور کنید، اما این آب بسیار زیادی است.ا ما ادامه دارد، اگر به سایر محصولات نگاه کنیم، مثلاً گوجه فرنگی –۱۸۰ لیتر آب می خواهد و می دانیم که گوجه فرنگی ردپای کربن نیز دارد،مثلاً در هلند جایی که آنها در گلخانه ها پرورش می دهند انرژی بسیار زیادی صرف گرم کردن این گلخانه ها می شود، پس گوجه فرنگی ها ردپای کربن نیز دارند، همچنین آنها ردپای آب نیز دارند.در هلند، آنها ردپای کربن زیادی دارند، اما ردپای آب آنها زیاد نیست.
اما اگر به اسپانیا بروید،این دقیقاً برعکس است، زیرا این مقدار عظیم انرژی که در هلند برای تولید گوجه فرنگی مصرف می کنیم را نداریم. ما ردپای آب بالایی در اسپانیا داریم زیرا آنجا آب وجود ندارد، بنابراین نیاز هست که آب از زیر به سطح زمین پمپاژ شود. بعلاوه این نشان می دهد که گاهی بین کربن و انرژی یک مبادله ایجاد می شود، زیرا گاهی اوقات ردپای کربن یک محصول موجب نگرانی است، در سایر مواقع این ردپای آب است و حتی یک گوجه فرنگی از اسپانیا را نمی توان از این نظربا یک گوجه فرنگی از هلند مقایسه کرد.
ما در واقع باید بدانیم، چه چیزی می خوریم و آن با چه ردپای آب مربوط است. اگر به گاو نگاه کنید، میانگین “ردپای آب” یک گاو ۳ میلیون لیتر است.
باید تأکید کنم،۳ میلیون لیتر آب برای تولید این گاو و علت آن این نیست که گاو چنین آب زیادی را می نوشد، نه، عملاً، ۹۹ درصد از مجموع ردپای آب گاو برمی گردد به آبی که نیاز بوده تا غذای گاو تهیه شود و بعد اگر ببینید معنی آن برای یک تکه گوشت گاو چیست، ما نزدیک ۱۶ هزار لیتر آب، بطور میانگین احتیاج داریم تا این تکه گوشت گاو تهیه شود و اگر آن را برای همبرگر دلخواه تان معنی کنید، آن به ۲۴۰۰ لیتر آب برای یک همبرگر می رسد- و این کل ساندویچ همبرگر است که آب برای نان، کاهو و غیره را نیز شامل می شود، اما بیشترین “ردپای آب” که شما بجا می گذارید در حقیقت برای گوشت گاوی است که در وسط ساندویچ است.
اگر ما به یک رژیم گیاهی درکشورهای صنعتی نگاه کنیم، می بینیم که بیشترکالریهایی که کسب می کنید از منشاء گیاهی هستند، نه از منشاء حیوانی در ردپای آب،اگر به مقدار لیتری که در هرکیلوکالری نیاز است نگاه کنید،کالریهای با منشاء حیوانی، آب بسیار بیشتری نسبت به کالریهای با منشاء گیاهی صرف می کنند، حدود پنج برابر بیشتر یعنی اگر به مجموع ردپای آبی که با مصرف غذایتان مرتبط است نگاه کنید، بیشتر “ردپای آب” که با غذای شما مرتبط شده به علت ترکیباتی از رژیم شما است که منشاء حیوانی دارند.
اگر به رژیم گیاهی نگاه کنید –ما یک رژیم را با همان مقدار کالری مقایسه می کنیم،در این رژیم کالری حیوانی کمتری داریم –هنوز کمی محصول لبنی داریم، اما دیگر حاوی گوشت نیست –یک تفاوت از نظر مجموع ردپای آب از3600 لیتر در روز به 2300 لیتر در روزمی بینید، پس خیلی تفاوت قابل ملاحظه ای دارد. اگر به کشورهای در حال توسعه نگاه کنید، به طور کلی می بینید که “رد پای آب” کمتر است، زیرا مردم کمتر غذا می خورند؛ و کالری کمتری مصرف می کنند.
اینها آمارهای متوسط گرفته شده از سازمان خواربار و کشاورزی و نیز آمارهای خودمان هستند .اما آنچه اینک روی می دهد، افزایش اجتناب پذیر در “رد پای آب” در آینده ی نزدیک است،زیرا کشورهای در حال توسعه، توسعه یافته تر می شوند و بیشتر گوشت مصرف می کنند .
اگر سیستم هایی برای چرای دام داشته باشید، “رد پای آب” اغلب آب “سبز”، آب باران است و اغلب از همان محل تأمین می شود. در سیستم صنعتی فشرده تهیه گوشت گاو نه تنها “ردپای آب” سبز دارد بلکه بخشی از آن آبی رنگ است. یعنی آبی که از آبهای سطحی بدست آمده و این به کاهش سطح آبهای زیرزمینی می انجامد و منجر می شود به اینکه رودها خالی شوند و این آب اغلب محلی نیست، بلکه در مناطق دچار کمبود آب، از جای دورتر میاید.
“رد پای آب” انرژی زیستی،بسیار بزرگ است. به هیچ وجه نمی توان به شیوه زیست پایدار، سوخت ها و سوخت فسیلی را با سوخت زیستی جایگزین کرد. آن را فراموش کنید. زیرا برای تهیه آن همه سوخت زیستی، به مقدارزیادی آب و زمین نیاز است . لذا هنوزتفاوت زیادی وجود دارد.
اگر از سوخت زیستی استفاده کنید،باید به دقت انواع منابعی که استفاده می شود و مقداربازدهی در زمینه آب را مورد بررسی قرار دهید و جدول پایین، به ما می گوید اگر قرار است از انرژی زیستی استفاده کنیم، به ازای هر کیلومتر از سفر، مقدار بیشتری آب مصرف میکنیم بیشتر از راه رفتن،یا دوچرخه سواری است.
بنابراین ما باید انواع خاصی از ترابری را ابداع کنیم که از پیاده روی و دوچرخه سواری، پربازده تر باشد، نه کم بازده تر. اگر به انرژی بادی بنگرید و یا به انرژی خورشیدی، آنگاه میزان انرژی به ازای هر کیلومتر، بسیار کمتر است.لذا ما باید به این سمت حرکت کنیم.
در فوریه سال ۲۰۱۱، در برآوردهای مربوط به رد پای آبی، استاندارد جهانی جدیدی ایجاد می شود که بسیار مهم است تا شرکت ها به وضوح در مورد محصول توضیح دهند تا ما حداقل بدانیم که در حال خرید چه چیزی هستیم و استانداردهایی داشته باشیم تا بدانیم به کدام سو برویم و در نهایت، اهدافی برای برآورد میزان کاهش ردپای مان در زنجیره تولید مواد در نظر بگیریم.
بعد دولت ها می توانند به رد پای آبی سازمان خود نگاه کنند و باید شکاف بین سیاست های کنونی در مورد آب، انرژی و نیز کشاورزی، تجارت و غیره را پر کنیم و به طور خلاصه باید از به هدر دادن آب آبی رنگ (آب سطحی یا زیرزمینی)جلوگیری کنید، ما می توانیم رد پای آبی مان در صنایع را با بازیافت،به صفر برسانیم. می توانیم با استفاده از روشهای آبیاری بهتر نسبت به قبل، ردپای آب آبی رنگ در سطح جهان را به آسانی تا % ۵۰ کاهش دهیم، می توانیم به طرز بهتری از آب سبز (آب باران) استفاده کنیم تا دیگر نیاز به آب آبی نداشته باشیم و نیز رد پای آب خاکستری را با کشاورزی ارگانیک و در صنایع با بازیافت غیر آلوده به صفر برسانیم.
برای کسب اطلاعات بیشتر و همچنین محاسبه رد پای آبی تان به این سایت مراجعه کنید:
waterfootprint.org
منابع:
فیلم های کنفرانس تغییر آب و هوا در انگلستان:
Leaders Preserving Our Future: Pace and Priorities on Climate Change
On 3 November 2010, the World Preservation Foundation held a conference in Central Hall, Westminster, in partnership with Dods, the first name in political information and communications, to address the urgent need to find near term solutions to climate change.
http://www.worldpreservationfoundation.org/events.php?id=16
گامها و اولویت های تغییرات اقلیمی : “گیوف تنسی” و “دیود واگان “(قسمت اول):
http://phce.org/1388-05-26-17-12-09/620–q-q-q-q.html
گامها و اولویتهای تغییرات اقلیمی: نقش کربن سیاه در گرمایش جهانی (قسمت دوم):
http://phce.org/1388-05-26-17-12-09/630-1390-03-19-02-58-55.html
🙁 گامها و اولویتهای تغییرات اقلیمی: لزوم تغییر جهانی رژیم غذایی (قسمت سوم
http://phce.org/1388-05-26-17-12-09/642-1390-03-31-20-54-06.html
