تغییرات اقلیمی، کشورهایی را از روی نقشۀ زمین محو خواهد کرد که مالدیو یکی از آنهاست. بررسی ها نشان می دهد سطح آب اقیانوس ها در قرن گذشته 10 تا 20 سانتی متر افزایش داشته و پیش بینی می شود با افزایش میانگین دمای کرۀ زمین، سطح آب اقیانوس ها چندین متر افزایش یابد. برخی گمان می کنند از بین رفتن کوه های یخ، افزایش سطح آب اقیانوس ها و غرق شدن شماری از کشورها، پدیده هایی است که اساسا به مناطق خشک و نیمه خشکی نظیر ایران مربوط نمی شود. اما تغییرات اقلیمی گریبان این کشورها را با خشکسالی و افزایش دما گرفته است. کمبود آب شرین و کشاورزی و به دنبال آن برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، تا امروز مشکلات بسیاری را برای ساکنان نقاط مختلف کرۀ زمین به وجود آورده است و ایران نیز در این مشکلات سهیم و شریک است.
دکتر ایمان بابائیان، اقلیم شناس، به افزایش استفاده از منابع آب زیر زمینی و کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک اشاره کرده و می گوید: با کاهش ظرفیت نگهداری آب در خاک، باراش باران به جای تغذیۀ منابع آب های زیرزمینی، موجب شستشوی خاک های زراعی مرغوب از طریق زهکش های طبیعی می شود. کاهش بارش در مناطق پر باران محسوس تر از مناطق کم باران است، زیرا ساکنان مناطق کم باران در طول سالیان از طرق حفر قنوات خود را با کم آبی تطبیق داده اند، اما مناطق پرباران فاقد قنات هستند.
ایشان همچنین شرح دادند که کاهش بارش بر اثر تغییرات اقلیمی، وقوع طوفان های گرد و خاک و شن های روان، افزایش یافته و دامنه آنها در مناطق شهری گسترش می یابد و موجب آلودگی هوا و کاهش دید در مناطق شهری می شود. مناطق مستعد طوفان های شن و گرد و خاک، کشورهای عربستان، عراق و مناطق کویری کشورمان هستند. بارش های سنگین و سیل های خانمان بر انداز پیامدهای دیگر تغییرات اقلیمی هستند؛ نگاهی گذرا به سیل پاکستان گوشه ای از فاجعه ای را نشان می دهد که ممکن است هریک از مناطق ایران با آن مواجه شود.
در چهارمین کنفرانس تغییر اقلیم ایران، مقالات بسیاری به موضوع افزایش دما، خشکسالی، کاهش باران و کم آبی در بخش های مختلف ایران پرداختند و تقریبا تمام بررسی ها حاکی از بحران خشکسالی در ایران بود.
طبق مقاله ای در خصوص بررسی روند خشکسالی در ایران طی 30 سال آینده (2010 تا 2039):
پیامدهای ناشی از تغییر اقلیم بویژه در اثر افزایش گازهای گلخانه ای، طی سال های اخیر مشکلات بسیاری را بهمراه داشته که بخش های مختلف ایران را تحت تاثیر قرار داده است. یکی از مهم ترین این پیامدها افزایش وقوع بلایای جوی- اقلیمی نظیر سیل، خشکسالی، توفان گرد و غبار و … است. در این میان سیل و خشکسالی دارای بیشترین فرکانس وقوع در ایران هستند. در سال های اخیر، وقوع خشکسالی سبب ایجاد چالش های بسیاری در بخش های مختلف، بویژه منابع آب و کشاورزی شده است.
طی 30 سال آینده شرایط خشکسالی در کشور روبه افزایش خواهد بود که این مساله وقوع تغییر اقلیم در منطقه را تایید می کند. در این دوره، طی سال های 2011، 2025، 2032، 2034، 2035 و 2039 در اکثر نقاط کشور ایران خشکسالی شدید و بسیار شدید حاکم و وضعیت خشکسالی در سال 2039 به مراتب بحرانی تر خواهد بود.
با توجه به شکل 1 مشاهده می شود که در نواحی شمال شرق و شمال غرب ایران، وضعیت خشکسالی شدید حاکم خواهد بود، بطوریکه استان های خراسان رضوی، سمنان، زنجان و همدان دارای خشکسالی بسیار شدید و استان هایی نظیر خراسان شمالی، شاهرود، گرگان، برخی از نواحی شمالی، شرقی و مرکزی نظیر گیلان، زاهدان و کرمان، همچنین استان های آذربایجان شرقی و غربی، کردستان و کرمانشاه دارای خشکسالی شدید خواهند بود.
مطابق شکل 2، در سال 2025 به جز قسمت هایی از شمال شرق، شمال غرب، جنوب شرق کشور و نیز بخش هایی از استان های سمنان، یزد و مازندران در اکثر نقاط کشور شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید برقرار خواهد بود. طی سال 2032، در استان های خراسان شمالی، شاهرود، یزد، آذربایجان شرقی و غربی و بخش های جنوبی استان سیستان و بلوچستان شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید حاکم خواهد بود. (شکل 3).
مطابق شکل 4، در سال 2034، بخش هایی از استان تهران، قزوین، سمنان، کاشان و نیز قسمت های مرکزی کشور نظیر یزد، کرمان، بخش هایی از جنوب مانند استان فارس و نیز برخی از نواحی غربی، نظیر استان کردستان تحت خشکسالی قرار خواهند داشت. در سال 2035، خشکسالی بخش های وسیع تری از کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد، بطوریکه در نواحی شرقی و شمال شرقی، نواحی غربی، مرکزی و بخش هایی از جنوب کشور شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید حاکم خواهد بود. در بین این نواحی استان های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، سیستان بلوچستان، کرمان، مرکزی، خوزستان، کاشان و کردستان دارای شرایط بحرانی تری خواهند بود (شکل 5.)
طی دورۀ مورد مطالعه، شدیدترین وضعیت خشکسالی مربوط به سال 2039 خواهد بود که در این سال اکثر مناطق کشور، به جز بخش های کوچکی از غرب، شمال غرب، جنوب غرب و جنوب (نظیر بخش هایی از استان های آذربایجان غربی، کرمانشاه، خوزستان و هرمزگان) دارای بارش های کمتر از نرمال خواهند بود که معرف شرایط خشکسالی شدید و بسیار شدید است (شکل 6).
بطور کلی این مطالعه نشان می دهد که طی 30 سال آینده، شرایط خشکسالی در کشور روبه افزایش است که این مساله وقوع تغییر اقلیم در منطقه را تایید می کند.
مدل های اقلیمی نشان می دهند که دمای زمین در دهه های آتی افزایش خواهد یافت. با افزایش دما، نوع بارش به سوی بارش های مایع تغییر می یابد و زمان ماند آب در حوضه ها کاهش می یابد. کاهش زمان ماند آب سبب افزایش طول دورۀ خشک و نیز تعداد سیلاب ها می شود. از این گذشته، با افزایش دما، تبخیر نیز افزایش یافته و مقدار بیشتری از بارش های دریافتی دوباره از دسترس خارج می شود.
امیدواریم ارائۀ چنین مقالاتی، سبب شود تا مسئولان کشور، اقدامات سریع و موثری را برای کاهش تغییرات اقلیمی در پیش گیرند تا در آینده شاهد چنین بلایایی در کشورمان نباشیم. ما باید ظرف مدت کوتاهی تمام تلاشمان را بکنیم تا هرچه سریع تر، گازهای گلخانه ای از قبیل متان، دی اکسید کربن و اکسید نیتروژن را کاهش دهیم، باید به تولید متان و اکسید نیتروژن و دی اکسید کربن از صنعت دامپروری و سوخت های فسیلی خاتمه دهیم. باید به تولید محصولات گیاهی ارگانیک بجای دامپروری و فن آوری های زیست پایدار از قبیل انرژی خورشیدی و غیره، بازیافت، کاهشت درختان بیشتر و … روی آوریم.
منابع: لیلی خزانه داری، منصوره کوهی، فاطمه زابل عباسی، شهزاد قندهاری، شراره ملبوسی، بررسی روند خشکسالی در ایران طی 30 سال آینده (2010 تا 2039)، چهارمین کنفرانس منطقه ای تغییر اقلیم، دی 1389، تهران، ایران
برای آشنایی با دیگر مقالات ارائه شده لطفا از آدرس زیر دیدن فرمایید:
http://4rccc.irimo.ir/web/guest/67
ارسال به 
