مسمومیت غذاهای دریایی در اثر مصرف ماهی یا سخت پوستان آسیب دیده از سموم دریا اتفاق می افتد. این امر در آمریکا عامل اصل بیماری های ناشی از مواد غذایی است. نشانه های معمول این بیماری شامل تهوع، استفراغ، التهاب معده، درد ماهیچه و در موارد جدی مرگ می باشد. در حالی که جهانی شدن، این امر را ممکن ساخته تا موجودات دریایی آلوده در بازارهای سراسر جهان به فروش برسند، همه افرادی که غذاهای دریایی مصرف می کنند، در معرض این تهدید خطرناک هستند. ۸ نوع اصلی مسمومیت در ماهی و سخت پوستان وجود دارد. مشهوترین سموم موجود در ماهی عبارتند از:
سیگواترا، اسکامبروید، تترودوتاکسین و جیوه. معمول ترین مسمومیت در اثر مصرف سخت پوستان عبارتند از: فلج، اسهال، فراموشی و سمیت عصبی.
مسمومبت سیگواترا
سیگواترا که در اثر سم سیگوا ایجاد می شود، سمی است که توسط جلبکی به نام “دیوتاژکدار” تولید می شود. این جلبک در سراسر جهان یافت می شود. در خلال ماه های تابستان، دیوتاژکدارها در آبهای ساحلی تکثیر می شوند که مجموع آنها بر سطح آبها، توده جلبکی نامیده می شوند. شاید میزان این جلبک ها آنقدر زیاد شود که به خاطر رنگ مایه ی موجود در آنها رنگ آبها سرخ به نظر آید که این پدیده به “امواج سرخ” شهرت دارد.
جبلک بسیار ریز تولید کننده سیگواترا در زیر سطح مرجان ها و دیگر جلبک های بزرگتر زندگی می کند. و توسط ماهی گیاهخوار خورده می شود و به این شکل به زنجیره غذایی وارد می شود. این سموم در گوشت ماهی بزرگتر انباشته می گردد و این ماهی همان چیزی است که مردم تمایل به مصرف آن دارند و پس از خوردن نیز مسموم می شوند.
مجموع ۴۰۰ گونه دریایی به زیست باره های سم سیگوا شهرت دارند (حاوی سیگوا هستند) که هزار برابر از آرسنیک مرگبارتر است. این بیماری با نشانه هایی نظیر مشکلات سخت معده ای و روده ای، تهوع، ضربان قلب به طور غیر عادی پایین، تشنج و دید مات در افراد معدود شناخته می شود.
با مصرف غذاهای دریایی، مرغ، گوشت خوک، قهوه و مشروبات الکلی، این بیماری مجدداً عود می کند و شاید سالها پس از مصرف ماهی سمی نشانه های آن بروز کند.
سم سیگوا، در مقابل گرما و سرما مقاوم است، لذا پختن، دودی کردن، در یخچال گذاشتن، فریز کردن یا در نمک خواباندن ماهی سمی نمی تواند فرد را در مقابل این مسمومیت در امان نگه دارد. همچنین این سم، غیر قابل شناسایی است، زیرا بدون بو و بدون طعم است.
وقتی شخصی ماهی آلوده به سیگوا را می خورد و مسموم می شود، نشانه ها پس از ۱ تا ۶ و گاهی ۲۴ ساعت بعد پیدا می شود و این مسمومیت با بیش از ۳۰ نشانه شناخته می شود. و این شامل نشانه های مسمومیت عادی غذایی نظیر اسهال و استفراغ تا تهوع و درد و اثرات غیر مشخص نظیر خستگی، درد ماهیچه، درد مفاصل و انواع نشانه های عصبی از جمله تغییر ناگهانی درجه حرارت بدن که پس از تماس با اشیای سرد، سبب ایجاد درد در بدن می شود و کرختی و سوزش شدید در دستها و پاها، می باشد. و انواع علائم دیگر همچون خارش در سراسر بدن. علائم این سم هفته ها، ماه ها و گاهی سالها به طول می انجامد، لذا این بیماری طولانی سبب شگفتی مردم می شود و گاهی حتی بیماری کاملاً تشخیص داده نمی شود.
سیگواترا، معمول ترین نوع مسمومیت در اثر مصرف ماهی در سراسر جهان است و از خوردن ماهی مرجان های استوا نظیر ماهی خاردار، ماهی گاز گیر، ماهی بس، طوطی ماهی، و ماهی معروف سالمون (ماهی آزاد) ایجاد می شود. سالانه ۵۰ هزار نفر در جهان به این مسمومیت دچار می شوند.
مسمومیت اسکامبروید
اسکامبروید، دومین نوع شدید مسمومیت پس از سیگواترا می باشد که در نتیجه خوردن ماهی فاسد، ایجاد می شود و علائم آن گاهی چند دقیقه پس از خوردن گوشت ماهی نمایان می شود. از میان همه مسمومیت های ناشی از مصرف ماهی، معمول ترین نوع آن در فورموسا (تایوان)، مسمومیت به اسم سم اسکامبرو می باشد که به مسمومیت هیستامین نیز شهرت دارد و در اثر مصرف ماهی های دارای گوشت تیره شامل ماکرل، مارلین، بونیتو و ماهی تن ایجاد می شود. این نوع ماهی ها دارای هیستیدین هستند، لذا اگر به درستی ذخیره نشوند، باکتری سبب تغییر هیستیدین به هیستامین می شود. وقتی این ماده با دیگر مواد آمینه نظیر پوترسین یا کاداورین ترکیب شود، نشانه هایی شبیه به مسمومیت هیستامین ایجاد می کند که شامل جوش، تب، گیجی، سردرد، دل درد، استفراغ و کهیر می باشد. در چند سال گذشته هر سال در فورموسا (تایوان) شاهد چنین مواردی بوده ایم.
از دیگر پیامدهای احتمالی مسمومیت اسکامبروید شامل احساس سوزش در اطراف دهان، برافروختگی صورت، و ضربان قلب غیر طبیعی می باشد و پختن یا منجمد کردن ماهی این سم را خنثی نمی کند. ماهی هایی که قابلیت ایجاد این نوع مسمومیت را دارند، شامل ساردین، آنچووی، هرینگ و عنبر ماهی می باشند.
مسمومیت با تترودوتاکسین
پف ماهی معمولاً در بدن خود تترودوتاکسین دارد و شاید پس از آنکه فرد “فوگو” یا غذای ژاپنی تهیه شده با پف ماهی را بخورد، به این مسمومیت دچار شود. تترودوتاکسین یکی از مرگبارترین سموم در طبیعت است و ۱۰ هزار برابر سمی تر از سیانور می باشد. اگر یک بزرگسال فقط ۰.۰۰۱ میلی گرم از این ماده را بخورد، جانش را از دست می دهد. میزان مرگ و میر در اثر تترودوتاکسین بیش از % ۵۰ می باشد و هنوز برای آن هیچ پادزهری وجود ندارد. پختن یا منجمد کردن ماهی سبب از بین رفتن ویژگی های سمی آن نمی شود و میزان سم موجود در یک پف ماهی می تواند ۳۰ بزرگسال را بکشد. علاوه بر پف ماهی، خورشید ماهی اقیانوس، ماهی ماشه دار و ماهی تیغه دار نیز دارای تترودوتاکسین می باشند. این گونه ها را می توان در آب های استوایی و نیمه استوایی در سراسر جهان یافت.
موارد مسمومیت با پف ماهی در فورموسا (تایوان) و گاهی در کشورهای دیگر جهان نیز مشاهده شده است. این موارد زیاد معمول نیست، اما گاهی روی می دهد. در واقع پف ماهی بسیار سمی است. و یک نوع سم ویران کننده ی اعصاب نیز دارد. مسمومیت پف ماهی وقتی روی می دهد که مردم این ماهی را صید کرده و بخورند. نشانه های ناشی از مسمومیت با پف ماهی شامل کرختی دهان و زبان می باشد. در موارد جدی تر، این کرختی به دست ها و پاها نیز می رسد و مشکلات تنفسی و مرگ نیز به دنبال دارد.
برای درمان این مسمومیت راهی وجود ندارد مگر اینکه مقداری کمک اولیه انجام گیرد، یا سعی شود سم به طور کامل از معده فرد خارج شود تا جذب بدن او نشود. در برخی از موارد می توان از زغال فعال استفاده کرد تا سم را جذب نماید و از جذب آن در شکم، و بقیه دل و روده فرد جلوگیری شود. اما اگر مقدار سم جذب شده در بدن به میزان خاصی برسد، به مرگ می انجامد. تترودوتاکسین، سبب از کارافتادگی پروتئین “کانال سدیم” در اعصاب می شود. این پروتئین به یون های سدیم امکان می دهد تا از غشای عصب عبور کنند، و به این شکل در بدن الکتریسیته بیولوژیکی ایجاد می شود. لذا اگر آن کانال سدیم را ببندید و سبب از کارافتادگی جریان الکتریسیته بیولوژیکی بدن تان شوید، سیستم اعصاب و دیگر بافت ها، نظیر ماهیچه ها از کار می افتند و این امر به مرگ می انجامد.
برخی از “شکم پا” ها، که از نرم تنان هستند نیز این سم را تولید می کنند. “شکم پا” های کوچک که از انگشت شست هم کوچکترند، نه تنها دارای گوشت سمی هستند، بلکه اعضای درونی شان نیز سمی است. بسیاری از موارد مسمومیت در فورموسا (تایوان) و در مناطقی همچون پینتونگ مشاهده شده است. خوردن بیش از ده عدد از این شکم پاها می تواند سبب مرگ شود. از این موارد در جزیره “دانگشان” نیز مشاهده شده است. بسته به شدت سم، گاهی خوردن دو شکم پا نیز به مرگ می انجامد.
مسمومیت با جیوه
متیل جیوه یک سم ویران کننده اعصاب است و مرگبارترین سمی است که از جیوه بدست می آید، چیزی که به طور طبیعی وجود دارد، اما ممکن است از طریق آلاینده های صنعتی از منابعی نظیر کارخانجات سوخت زغال سنگ نیز به محیط زیست وارد شود. تحقیقی مشترک از دانشگاه هاروارد از آمریکا و مرکز تحقیقات جغرافیایی آمریکا، چنین نتیجه گرفت که آلاینده های حاوی جیوه که حاصل از فعالیت های صنعتی اند و به اقیانوس می ریزند، توسط باکتری ها به متیل جیوه تبدیل می شوند و بعد به طور تدریجی در گوشت اکثر گونه های دریایی ذخیره می گردند.
مادری که ماهی آلوده به جیوه یا دیگر غذاهای دریایی آلوده را مصرف کند، جنین خود را به شدت در معرض خطر نارسایی های مادرزادی نظیر عقب ماندگی ذهنی، فلج مغزی، نابینایی و ناشنوایی قرار می دهد. در بزرگسالان، سم جیوه در غذاهای دریایی سبب کاهش حافظه، لرزه، کاهش بینایی، بیماری قلبی و مرگ می شود. جیوه نیز همچون دیگر سموم، در ماهی غیر قابل شناسایی است، چرا که بی بو و بی رنگ است.
فلج مرتبط با سخت پوستان
سم ساکسی سبب ایجاد فلج می شود و این سم توسط دیوتاژکدارها تولید می گردد. سم این جلبک ها، در بدن جانورانی که از راه پالایش آب یا هوا، غذای خود را بدست می آورند همچون صدف ها، اویسترها، و اسکالوپ ها ذخیره می شود. سم ساکسی در سراسر جهان یافت می شود، اما بیشتر در آب های متعادل است.
این نیز یکی دیگر از مسمومیت های ناشی از مصرف جانداران دریایی است. سم سخت پوستان نیز همچون تترودوتاکسین است. پس از خوردن آن، اعصاب ما را مختل می کند. همچنین سبب ایجاد کرختی در دهان، زبان و دست و پا می شود. در وخیم ترین موارد، فلج ماهیچه و مشکلات تنفسی و پس از ۲۵ ساعت، مرگ را نیز به دنبال دارد.
سم ویران کننده عصب از سخت پوستان
بروتوکسین، (سم برو) سبب ایجاد مسمومیت ویران کننده عصب می شود و از دیوتاژکداران ایجاد می شود. مصرف اویسترها، صدف ها یا ماسل های آلوده به مشکلات معده ای و روده ای، سوزش شدید در دهان، دست ها و پاها، ناهماهنگی و حتی همچون سیگواترا، مشکلاتی همچون اختلالات حرارتی بدن می شود.
فراموشی: مسمومیت ناشی از مصرف سخت پوستان
سم مرتبط با این مسمومیت از نوعی جلبک قرمز- قهوه ای ایجاد می شود که در اقیانوس های سراسر اروپا، آمریکای شمالی، آسیای شرقی و آسیای جنوب غربی یافت می شود. اثرات معمول این مسمومیت شامل گیجی، سردرد، عدم درک محیط است، و در موارد شدید ممکن است فراموشی و مرگ نیز روی دهد.
از دیگر سموم می توان به اسید دومیک اشاره کرد، که عامل فراموشی مرتبط با مسمومیت ناشی از مصرف سخت پوستان است، و به ندرت روی می دهد اما همانطور که از نام آن پیداست، بر مغز انسان اثر می گذارد و سبب می شود که مردم آنچه روی داده را فراموش نمایند.
شما می توانید مقاله کامل مسمومیت غذاهای دریایی را در کتابی که با همین نام توسط کانون انسان پاک، زمین پاک تهیه شده است، از بخش کتابخانه سایت دانلود و مطالعه فرمایید:
http://phce.org/books.
http://www.nathnac.org/travel/factsheets/marinetoxins.htm
http://www.holistichealthtopics.com/HMG/ciguatera.html
http://edis.ifas.ufl.edu/in742
http://www.medic8.com/healthguide/food-poisoning/scombroid-poisoning.html
http://www.scripps.edu/chem/baran/images/grpmtgpdf/Vasan.pdf
http://emedicine.medscape.com/article/818763-overview
http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a782313207
http://www.holistichealthtopics.com/HMG/ciguatera.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Fish_oil
http://web.utah.edu/umed/students/clubs/international/presentations/dangers.html
http://www.nathnac.org/travel/factsheets/marinetoxins.htm
http://www.holistichealthtopics.com/HMG/ciguatera.html
http://edis.ifas.ufl.edu/in742
http://www.medic8.com/healthguide/food-poisoning/scombroid-poisoning.html
http://www.scripps.edu/chem/baran/images/grpmtgpdf/Vasan.pdf
http://emedicine.medscape.com/article/818763-overview
http://www.informaworld.com/smpp/content~content=a782313207
www.AIMS.gov.au
www.IMB.UQ.edu.au
